4-р сарын 2-нд АНУ-ын тал “Тэгш татвар” ногдуулах шийдвэр гаргаж, дэлхийн бүх улс орон, бүс нутгийн эсрэг гаалийн татварын дайн эхлүүллээ. АНУ-ын татварын дайн олон улсын хуульд халдаж, дэлхийн худалдааны дэг журмыг эвдэж, бүх дэлхийг үймээн самууны дунд оруулж байна.
Татварын дайн нь олон улсын худалдааны дэг журмыг ноцтой зөрчиж байна. АНУ нь Дэлхийн худалдааны байгууллагын төв, олон талт худалдааны системийг голлон дэмжигч байсан боловч одоо өөрөө энэ системийг эвдэж байна. Татварын дайн нь нэг талт үзэл болон эдийн засгийн дээрэнгүй байдлын тод жишээ бөгөөд олон улсын худалдааны дүрмийг ноцтойгоор зөрчиж, дэлхийн ханган нийлүүлэлтийн сүлжээнд нөлөөлж, дэлхийн эдийн засгийн томоохон эрсдэл болох шалтгаан болж байна. Татварын дайн нь үндсэндээ валютын дайн бөгөөд түүний гол зорилго нь АНУ-ын 36 их наяд ам.долларын өрийг дэлхийд шилжүүлэх явдал гэдгийг зарим шинжээч онцолсон.
АНУ-ын эхлүүлсэн татварын дайн нь бусдад хохирол учруулахаас гадна өөрт нь ч ашиггүй. “Татварын бодлого нь Америкийн технологи, газар тариалан, автомашин, барилгын тоног төхөөрөмж зэрэг салбарт хохирол учруулж, Америкийн эдийн засагт нөлөөлж, иргэдийн амьжиргааны өртөг нэмэгдэх болно” гэж Америкийн эдийн засаг, санхүүгийн бодлогын салбарын хүмүүс үзэж байна. Сүүлийн үед АНУ-ын хөрөнгийн зах зээлийн уналт үргэлжилсээр, зах зээлийн үймээн нэмэгдэж, АНУ-ын эдийн засаг уналтад орох эрсдэлтэй тулгарч байна.
АНУ Фентанилыг шалтгаан болгож, Хятадаас гаалийн татвар нэмэх нь ямар ч учир зүйгүй байна. Америкт Фентанилыг хэтрүүлэн хэрэглэж буй нь ноцтой асуудал болоод байгаа. Хятад улс нь дэлхий дээрх мансууруулах бодисын эсрэг хамгийн хатуу бодлоготой улс орнуудын нэг бөгөөд 2019 онд АНУ-ын хүсэлтээр Хятад улс фентанил төст бодисыг хяналтдаа авсан дэлхийн анхны улс болсон юм. АНУ дотоодын мансууруулах бодис хэтрүүлэн хэрэглэх асуудлыг шийдвэрлэхийн оронд үүнийг Хятадын гаалийн татвар нэмэх шалтгаан болгон ашиглаж, Хятадын эдийн засгийн өсөлт болон технологийн дэвшлийг сааруулахыг оролдож байна.
Татварын дайн нь хөгжиж буй орнуудын эрх ашгийг ноцтойгоор хохироож, Монголын эдийн засаг татварын дайнтай нүүр тулах эрсдэлтэй байна. Монгол улс байгалийн баялаг экспортлогч эдийн засагтай орны хувьд гадаад валютын орлого олох гол эх үүсвэр нь нүүрс, зэс зэрэг ашигт малтмалын экспорт юм. Татварын дайнтай холбоотойгоор Монголын нүүрсний экспортын үнэ 2024 оны сүүлээс хойш 20 гаруй хувиар буурсан бөгөөд энэ оны эхний хоёр сарын нүүрсний орлого өнгөрсөн оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад 446 сая ам.доллароор буюу 36%-иар буурсан байна. Энэ нь Монгол Улсын Засгийн газрын төсвийн орлогод шууд нөлөөлж, Монголын томоохон төслүүдийн бүтээн байгуулалтын хөрөнгө оруулалт, боловсрол, эрүүл мэнд зэрэг нийгмийн амьжиргааны салбарын хөгжилд сөргөөр нөлөөлж байна.
Татварын дайн жирийн иргэдийн амьдралд ноцтой нөлөөлж байна. Монгол Улсын эрдэс баялгийн экспорт буурсан нь иргэдийн орлого буурахад шууд нөлөөлж байна. Мөн Монголын импортоор оруулж ирж буй барааны үнэ өссөнөөр 2025 оны эхний улиралд Монголын инфляцын түвшин 9.6% хүрч, импортын барааны үнийн өсөлт инфляцад үзүүлэх нөлөөлөл 26 хувьд хүрчээ. Судлаачдын үзэж байгаагаар, нөхцөл байдал муудвал Монголын инфляцын түвшин цаашид нэмэгдэх хандлагатай байна гэж үзэж байна.
Хятад улс нэг талт үзлийг эрс эсэргүүцэж, хамтын хөгжлийг дэмжиж байна. АНУ дэлхий даяар татварын дайн, худалдааны дайн, технологийн бүслэлт, санхүүгийн хориг зэрэг арга хэмжээг хэрэгжүүлж байгаатай харьцуулахад, Хятад улс өндөр түвшний нээлттэй бодлогыг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлж, эдийн засгийн хүртээмжтэй даяаршлыг бодит үйлдлээр үзүүлж, Дэлхийн улс орнуудтай Хятад маягийн орчин үеийн шинэчлэлийн өргөн боломжийг хуваалцаж байна. Хятад улс "Дэлхийн хөгжлийн санаачилга"-ын хүрээнд 1100 гаруй төсөл хэрэгжүүлж, “Дэлхийн хөгжлийн санаачилгын төслийн сан”-р дамжуулан Ази, Африк, Латин Америкийн орнуудад 10 тэрбум ам.долларын санхүүжилт олгож, Африк тивийн буурай хөгжилтэй 33 орны гаалийн татварыг 100 хувь тэглэхээ зарласан. 2030 он гэхэд Хятад улс хөгжиж буй улс орнуудаас нийт 8 их наяд ам.долларын импорт хийх төлөвтэй байна. Хятад улс эрх тэгш, нээлттэй, хамтын ажиллагаанд суурилсан глобал түншлэлийн харилцаагаа өргөжүүлж, АСЕАН, БРИКС-ын орнуудын хамтын ажиллагаа, “Дэлхийн өмнөд” улс орнуудтай нягт хамтран ажиллаж, дэлхийн тогтвортой хөгжлийг ахиулсаар байна.
БНХАУ-ын Гадаад хэргийн сайд Ван И хэлэхдээ, "Хэрэв та өөрийн үйлдлээрээ бүтэлгүйтвэл шалтгааныг өөрөөсөө хайх хэрэгтэй." Жижиг хашаандаа өндөр хана босгосон ч шинэчлэлийн үзэл санааг хориглож чадахгүй, хэлхээ холбоог таслах нь эцэстээ өөрийгөө ганцаардуулах болно. АНУ-ын татварын дайны мөн чанар нь нэг талт үзлээр олон талт тогтолцоог сүйтгэж, ноёрхогч сэтгэлгээгээр бусад орны хөгжлийг хазаарлах “хуучин зам” юм. Хятад улс “шинэ зам”-ыг сонгон, зөвшилцөх, хамтран бүтээн байгуулалт хийх,хамтдаа хуваалцах зарчмыг баримталж, бүлгийн сөргөлдөөнийг хүртээмжтэй хамтын ажиллагаагаар орлуулж, агуу эв нэгдлээр “жижиг тойрог”-ыг эвдэж, нээлттэй замаар олон улсын өндөр стандарт дүрмийг баримтална.
Өнөөдөр дэлхий ертөнц үймээн самуунаар дүүрч, дэлхийн эдийн засгийн өсөлт хүндрэлтэй тулгарч байна. Улс орнууд хамтын хөгжилд хүрэхийн тулд эрсдэлээс хамтдаа урьдчилан сэргийлэх хэрэгтэй. Нэг талт үзэл, худалдааны хамгаалалт нь гарцгүй, татварын дайнд ялагч байхгүй. Хятад улс эдийн засгийн даяаршлын зөв чиглэлийг ямагт баримталж, өндөр түвшний нээлттэй байдлаа өргөтгөж, Хятад маягийн орчин үеийн шинэчлэлийн боломжийг Монгол болон бусад дэлхийн улс орнуудтай хуваалцаж, тодорхой бус ертөнцийг Хятадын баталгаагаар тогтворжуулах болно. Хятад улс, дэлхийн улс орнуудтай хамтран хувь заяаны цогц нэгдлийг байгуулж, нэг талт үзэл болон худалдааны хамгаалалтын эрсдэлийн эсрэг арга хэмжээ авч, сайхан ирээдүйн төлөө хамтран ажиллахад бэлэн байна.
DORNODMEDIA.MN